Je voornaam of geslachtsnaam (achternaam) wijzigen in Nederland
Namen vormen een belangrijke bouwstenen van iemands persoonlijke identiteit. Het recht op naam wordt dan ook beschermd in een aantal internationale mensenrechtenverdragen. Denk aan het VN-Kinderrechtenverdrag maar ook het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). De verdragsstaten van het EVRM zijn vrij in het bepalen van hun namenrecht maar er mogen ook geen grote drempels worden opgeworpen tegen een wijziging van een naam. In geval van migratie kunnen er op het gebied van het namenrecht vragen over erkenning of wijziging van een voornaam of geslachtsnaam ontstaan.
Verschillende soorten procedures voor voornamen en geslachtsnamen
Als je je voornaam (of voornamen) in Nederland wilt laten wijzigen, moet je een procedure starten bij een Nederlandse rechtbank. Voor het wijzigen van de geslachtsnaam zal in het algemeen eerst een administratieve procedure via een afdeling van het ministerie van Justitie (Justis) worden gevolgd. In het laatste geval heb je in beginsel geen advocaat nodig. Desondanks is dat wel raadzaam om een aantal redenen. De administratieve leges van € 835,- voor volwassenen zijn namelijk behoorlijk hoog dus het is goed om te weten of de procedure kansrijk zal zijn. Daarbij komt nog dat de beslissing tot ongeveer twintig weken vanaf de indiening van de aanvraag kan duren. De wijziging dient bovendien in beginsel te vallen onder een rubricering genoemd in de Brochure geslachtsnaamswijziging.
Jouw voornaam wijzigen
Als je je voornamen wilt wijzigen, dient jouw advocaat een verzoekschrift naar de rechtbank van eerste aanleg sturen om uw voornaam toe te voegen, te wijzigen of te verwijderen. Let wel: de Nederlandse wet maakt alleen onderscheid maakt tussen voornamen en achternamen. Dit betekent dat bijvoorbeeld een Slavisch patroniem in de Nederlandse wet ook als voornaam kwalificeert.
‘Maar ik heb helemaal geen Nederlandse geboorteakte’
Ben je buiten Nederland geboren en heb je nog geen Nederlandse geboorteakte, dan moet je je (gelegaliseerde of geapostilleerde) geboorteakte eerst laten inschrijven. De geboorteakte wordt als het ware ‘omgezet’ naar een Nederlandse geboorteakte bij de gemeente Den Haag. Dat kan tot ongeveer vier maanden duren. In dat geval is ook de rechtbank van eerste aanleg in Den Haag bevoegd om over de voorgenomen naamswijziging te beslissen. Anders is het sinds 2018 de rechtbank van het arrondissement waar u woont.
‘Voldoende zwaarwichtig belang’ en ‘ernstige overlast’
De rechtbank beoordeelt en beslist over de vraag of je wel een voldoende zwaarwegende reden hebt voor de voornaamswijziging. De redenen die je opgeeft zijn dan ook van groot belang. Jouw advocaat vraagt daarover door bij de intake om ook nauwkeurig en overtuigend de beweegredenen achter jouw wens om de naamsverandering te laten wijzigen naar voren te kunnen brengen.
Erkenning van namen uit andere EU-lidstaten
In de afgelopen twintig jaar is er een flink aantal uitspraken geweest van het (EU) Europese Hof van Justitie waarin het ging om de erkenning van een buitenlandse naam. Er werd daarin met succes een beroep gedaan op het recht op vrij verkeer van EU-burgers.
In Garcia Avello (2003) besliste het Hof dat kinderen met een dubbele Belgische en Spaanse nationaliteit het recht hebben om hun achternaam te dragen volgens het Spaanse recht, hoewel de regels voor rechtskeuze van België, waar de kinderen woonden, het Belgische recht aanduiden als het recht dat van toepassing is op Belgische staatsburgers die dubbele nationaliteit hebben van een ander land. Een paar jaar later, in Grunkin-Paul, ging het om een in Denemarken geboren kind van twee Duitse ouders zijn naam in Duitsland zou mogen laten registreren als een dubbele geslachtsnaam nadat hij terugkeerde vanuit Denemarken naar Duitsland. Kort gezegd vereist het EU-recht nu dat een geslachtsnaam die in een andere lidstaat legaal wordt gedragen of verkregen, ook in alle andere lidstaten erkend moet worden. Dit is ook in Nederland derhalve het uitgangspunt en aangenomen mag worden dat dit beginsel ook geldt voor buiten de EU verworven geslachtnamen van minderjarigen.
Nederlands IPR
Hoewel het Europese recht ervoor gezorgd heeft dat de erkenning van namen binnen de EU is vergemakkelijkt, kunnen zich situaties blijven voordoen waarin iemand binnen en buiten Nederland verschillende namen heeft. Bijvoorbeeld wanneer een Brits-Nederlands kind middels een ‘deed poll’ – een soort administratieve beslissing- een andere geslachtsnaam krijgt dan waaronder hij of zij in Nederland bekend is. Een procedure geslachtsnaamswijziging via Justis kan dan nog steeds aangewezen zijn.
Een ander vrij vaak voorkomende IPR regelgeving is dat indien een geslachtsnaam of voornaam van een persoon ter gelegenheid van de geboorte in het buitenland zijn vastgelegd of zijn gewijzigd en zijn neergelegd in een overeenkomstig de plaatselijke voorschriften door een bevoegde instantie opgemaakte akte, deze in het buitenland vastgelegde of gewijzigde geslachtsnaam of voornamen in Nederland in principe moet worden erkend. De erkenning kan in dat geval niet wegens onverenigbaarheid met de openbare orde worden geweigerd op de enkele grond dat een ander (vreemd) recht is toegepast dan uit de bepalingen van deze wet zou zijn gevolgd.
Hoelang duurt de procedure?
Jouw advocaat stelt binnen twee weken na de opdrachtbevestiging het concept op van het verzoekschrift tot naamswijziging. De termijn waarbinnen de rechtbank beslist kan variëren. Een mondelinge behandeling is meestal niet nodig. Zoals hiervoor is vermeld kan het zijn dat als je in het buitenland bent geboren en nog geen Nederlandse geboorteakte hebt, de buitenlandse geboorteakte eerst nog dient te worden ‘omgezet’ in een Nederlandse akte bij de gemeente Den Haag. Dat kan wel vier maanden duren. De procedure van geslachtsnaamswijziging via het ministerie van Justitie kan tot negen maanden duren. Gaat het om een geslachtsnaamswijziging vanwege psychologische hinder of een voornaamswijziging, dan is het bovendien van belang om eerst een verklaring te krijgen van een psycholoog die staat ingeschreven in het BIG en NIP, of NVO-register.
Tot slot
Het (internationaal) namenrecht is nog altijd complex te noemen. Daarom is het raadplegen van een gespecialiseerde advocaat raadzaam. Een intakegesprek met een maximum van een uur op kantoor of online kost €200,-. Je kunt dan samen met de advocaat bepalen welke stukken en informatie nodig is. De advocaat kan tijdens het gesprek een inschatting geven van de totale kosten van deze procedure.
